Hoofdstuk 1 Wat zijn mensenrechten?

1. Drie benaderingen van het concept 'mensenrechten'
2. De natuurrechtstraditie als voorloper van de traditie van mensenrechten
3. Eerste kenmerk van mensenrechten: hoger recht
(a) Een vroege manifestatie van het natuurrechtsdenken: Antigone
(b) Een latere manifestatie van mensenrechten: de Onafhankelijkheidsverklaring
4. Twee vragen over het hogere recht: bestaat het en wat heb je eraan?
5. De pogingen om de traditie van het hogere recht te effectueren
6. Tweede kenmerk van mensenrechten: gecodificeerd hoger recht
7. Derde kenmerk van mensenrechten: rigide recht
8. Vierde kenmerk van mensenrechten: afdwingbaarheid voor de rechter
9. De uitspraak Marbury v. Madison (1803)
10. John Marshall en de federalisten
11. Het Nederlandse toetsingsverbod
12. Het Algemeen Constitutioneel Patroon van de Moderne Tijd (ACP)
13. Vijfde kenmerk van mensenrechten: universaliteit
14. Vier soorten rechten
(a) Gewone juridische rechten
(b) Mensenrechten als constitutionele rechten
(c) Gewone morele rechten
(d) Mensenrechten als morele rechten die aan alle mensen toebehoren
15. Het specifieke van de na-oorlogse ontwikkeling ten aanzien van rechten

Hoofdstuk 2 Cultuurrelativisme als uitdaging voor de universaliteit

1. Wat is cultuurrelativisme?
2. De breedtegraden van Pascal
3. Het cultuurrelativisme van Montaigne
4. Het cultuurrelativisme van de antropologen
5. De botsing tussen de antropologen en het universalisme van de mensenrechtentraditie
6. Het cultuurrelativisme nader bepaald
7. De argumentatie van cultuurrelativisten: van verscheidenheid naar norm
8. De feitelijke basis van het cultuurrelativisme
(a) Is er werkelijk zo veel verscheidenheid?
(b) Zijn er werkelijk geen universele normen?
(c) Twee wegen die tot universele normen leiden
9. Het cultuurrelativisme met pragmatische criteria gewogen
(a) Het cultuurrelativisme als ondermijning van onze kritische mogelijkheden
(b) Is cultuurrelativisme een goede basis voor tolerantie?
10. Tussen cultuurrelativisme en radicaal universalisme

Hoofdstuk 3 Multiculturalisme en mensenrechten

1. Wat is multiculturalisme?
2. Het eerste probleem: normatief, descriptief of beide?
3. Het tweede probleem: de omschrijving is te ruim
4. Nog een gedachtenexperiment: multiculturalisme als activistisch credo
5. Het derde probleem: weet de multiculturalist wát hij wil?
6. Twee soorten multiculturalisme: modern en postmodern
(a) Modern multiculturalisme
Grenzen aan culturele pluriformiteit
Twee soorten rechten in relatie tot multiculturaliteit
(b) Postmodern multiculturalisme
7. Waarom voldoet het multicultureel toelaatbare van de democratische rechtsstaat niet?
8. Het wereldvreemde van het postmodern multiculturalisme

Hoofdstuk 4 Sociale cohesie en mensenrechten

1. Leidt een cultuur van respect voor mensenrechten tot vermindering van sociale cohesie?
2. Hoe kan in een samenleving sociale cohesie bestaan?
3. Wat is sociale cohesie? Het empirisch begrip
4. Vier gedachtenexperimenten
5. Wat is sociale cohesie? Het normatief begrip
6. Vier elementen van het normatief begrip van sociale cohesie
7. Door welke factoren wordt sociale cohesie in het algemeen gevormd?
8. Natuurrecht, sociale cohesie en cultuurrecht
9. Mensenrechten als constitutief voor de moderne cultuur

Hoofdstuk 5 De wet van de epigonie en ambtelijke uitingsvrijheid

1. De wet van de epigonie
2. Aanvaringen tussen politiek en bureaucratie
3. Wat moet men verstaan onder `vrijheid van meningsuiting voor ambtenaren'?
4. Ambtelijke uitingsvrijheid en de grondslagen van een parlementaire democratie
5. Kan de contradictie tussen ambtelijke uitingsvrijheid en ministeriële verantwoordelijkheid worden opgeheven?
6. Een rekkelijke interpretatie van de ministeriële verantwoordelijkheid
7. Conclusie: ambtelijke uitingsvrijheid en democratie onverzoenbaar

Hoofdstuk 6 Het conflict tussen mensenrechten en democratie

1. Een Britse en een Amerikaanse visie
2. Het eerste conflict tussen mensenrechten en democratie: verschansing
3. Thomas Paine en Edmund Burke
4. Het tweede conflict tussen mensenrechten en democratie: toetsing van wetten aan mensenrechten door de rechter
5. Zijn mensenrechten en democratie onverzoenbaar?
(a) Het semantisch antwoord: beperkte democratie als de ware democratie
(b) Het constitutionalistisch antwoord: niet de wet maar de grondwet als hoogste expressie van de volkswil
(c) Het traditionalistisch antwoord: de brede discussie door de eeuwen heen

Hoofdstuk 7 Een nadere overweging van de kritiek op mensenrechten

1. Twee soorten proliferatie
(a) De culturele verandering: proliferatie van 'rights-talk'
(b) De constitutionele verandering: de proliferatie van constitutionele Rechten
2. De collectieve rechten van Vasak
3. Bezwaren tegen de tweede en tegen de derde generatie rechten
4. Pleidooi voor legislatieve en rechterlijke zelfbeperking
(a) Rechterlijke terughoudendheid
(b) Legislatieve terughoudendheid

Hoofdstuk 8 De toekomst van mensenrechten

1. Mensenrechten als ontdekking
2. Eerste geschiedenis: de genese van de vijf kenmerken van mensenrechten
3. Tweede geschiedenis: de erkenning van de subcategorieën van Homo Sapiens
4. Derde geschiedenis: van de intrinsieke waarde van de mens naar de intrinsieke waarde van alle levende wezens?
5. Speciesisme als een vorm van discriminatie

Literatuurlijst