Rechterlijke uitspraken, vooral die van de hoogste rechter, roepen nogal eens interpretatieproblemen op. Zo zou Einstein ooit hebben verzucht dat hij niet wist wat moeilijker te begrijpen is: de relativiteitstheorie of de beslissingen van de Amerikaanse Supreme Court. Ligt het dan niet voor de hand om bij interpretatieproblemen de rechters te vragen hun uitspraak toe […]

Bovenstaande quote vat het standpunt van de Engelse rechtspositivist John Austin (1790-1859) goed samen. Zoals veel posities in de rechtsfilosofie, was deze opvatting een reactie op andere rechtsfilosofische posities. Kort samengevat vond Austin dat de rechtswetenschap zich ten onrechte richtte op allerlei normatieve vragen over ‘wenselijk’ recht. In plaats daarvan zou men zich moeten richten […]

‘Ieder draagt zijn eigen schade’ is een centraal beginsel in het civiele aansprakelijkheidsrecht. Soms wordt dit beginsel met zoveel woorden ingeroepen in de motivering van een rechterlijke uitspraak. Dat gebeurde een tijdje geleden in de uitspraak van de Rechtbank Den Haag over een oorkus.1 Iemand vorderde een schadevergoeding van zijn geliefde, die hem een te […]

Dit is misschien wel de beroemdste politieke strijdleus, nauw verbonden met de Franse Revolutie van 1789. Deze maakte een einde aan wat later het ancien régime werd genoemd: een maatschappelijke orde waarin voor de boeren nog feodale verhoudingen golden en de burgers geen politieke rechten hadden, maar de adel over tal van privileges beschikte en […]

Sommige rechtsspreuken zijn het onderwerp van langdurig debat, zoals de rechtsspreuk ‘een onrechtvaardige wet is geen wet’. De spreuk is van de Middeleeuwse filosoof Thomas van Aquino (1225-1274), die deze, naar goed Middeleeuws gebruik, opstelde in het Latijn: lex iniusta non est lex. De gedachte zelf treffen we echter al eerder aan, bij de kerkvader […]

In de logica geldt de tu quoque of ‘jij-bak’ als een drogreden. Dat is de redenering waarbij iemand de bewering van zijn tegenstander onderuit probeert te halen door hem te beschuldigen van hetzelfde (wan)gedrag waar de ander hem van beticht: “Dit is al je derde glas, terwijl je zo moet rijden!” zegt de een, waarop […]

Als het in een trein verboden is voor honden, is het dan ook verboden voor wolven? Het antwoord lijkt simpel, maar is het niet. Zeker niet als juristen zich ermee gaan bemoeien. Juristen kunnen hier het adagium ‘wat voor het mindere geldt, geldt voor het meerdere’ toepassen, beter bekend als het argumentum a minore ad […]

De spreuk Pacta sunt servanda is een van de weinige spreuken, en misschien wel de enige, die in Latijnse vorm in een twintigste-eeuws verdrag is opgenomen en wereldwijde gelding bezit. Artikel 26 van het Weens Verdragenverdrag heeft als titel ‘Pacta sunt servanda’, met aanhalingstekens om aan te geven dat het om de aanhaling van een […]

De rechtsspreuk cessante ratione legis, cessat et ipsa lex betekent dat een wet ophoudt te bestaan als de ratio voor die wet er niet meer is. De spreuk wordt toegeschreven aan de 12e-eeuwse jurist Gratianus van Bologna, die bekend is geworden door zijn systematische studie van het canonieke recht. De interpretatieregel die in deze spreuk […]

Niet elke Latijnse spreuk is van Romeinse oorsprong. Zo is de spreuk Ubi iudicia deficiunt, incipit bellum, die op de wand in de gang van het gebouw van de Hoge Raad prijkt, afkomstig van ‘onze’ Hugo de Groot. De spreuk staat in zijn beroemde boek over het recht van oorlog en vrede: De iure belli […]